Laurens Buijs
Amsterdam Gender Theory Research Team
Dit blog verscheen voor het eerst op 15 maart 2024 op laurensbuijs.org
Stigma speelt een centrale rol in de tweede fase van de uitrol van totalitarisme middels “The Great Reset”. Het Wappie-stigma werd tijdens de coronapandemie gebruikt om mensen die kritisch waren op overheidsmaatregelen en vaccins onschadelijk te maken, maar speelt nog steeds een venijnige rol in de totalitaire uitrol. Het stigma leidt inmiddels tot een self-fulfilling prophecy, waarbij de gestigmatiseerde groep het stigma internaliseert en steeds meer het gedrag gaat vertonen dat van hen wordt verwacht op basis van het stigma. Zelfreflectie en “schaduwwerk” binnen verzetsbewegingen zijn van essentieel belang om hypocrisie aan te pakken en het verdelen van de bevolking te stoppen.
Opzet van dit blog
- Inleiding
- The Great Reset en de opkomst van het totalitarisme
- Massavorming en het Wappie-stigma
- Geïnternaliseerd stigma en de self-fulfilling prophecy
- Conclusie: de self-fulfilling prophecy doorbreken met schaduwwerk
1. Inleiding
In augustus vorig jaar schreef ik een blog naar aanleiding van de val van het vierde kabinet-Rutte en het massale vertrek van politici dat daarop volgde. In mijn ogen luidde dat het begin in van een nieuwe fase van The Great Reset, het initiatief van het World Economic Forum (WEF) om de wereldeconomie als reactie op de coronapandemie geheel anders in te richten.
Zoals ik in het blog van augustus beschreef is het in mijn ogen nuttig om de uitrol van het totalitair regime in drie fases onder te verdelen: massavorming (fase 1), dualiteit (fase 2) en centralisatie (fase 3). Ik zet ze hier nog een keer op een rij:
| Fase 1: 2020-2023 | Massavorming | Inperking grondrechten en creëren van eenheid door middel van crisis en shock. |
| Fase 2: 2024-2027 | Dualiteit | Aanjagen verdeeldheid en eliminering van oppositie middels het Wappie-stigma. |
| Fase 3: 2028-2031 | Centralisatie | Invoering centrale AI-gestuurde high-tech controlestaat via social credit-systeem. |
Ik markeerde in dat blog het begin van de coronapandemie in 2020 als de start van fase 1, en de val van het vierde kabinet-Rutte in Nederland in 2023 als de start van fase 2. Waar fase 1 in het teken staat van massavorming en het inperken van grondrechten, staat fase 2 in mijn ogen in dienst van het vergroten van maatschappelijke tegenstellingen, het uit elkaar spelen van de bevolking en het vernietigen van de oppositie.
In dit blog wil ik wat nader stilstaan bij die tweede fase en hoe ik daar inmiddels naar ben gaan kijken. Want hoe gaat dat verdelen van het volk precies in zijn werk, en op welke wijze kan de oppositie daadwerkelijk worden uitgeschakeld? In mijn ogen speelt het concept stigma daarin een centrale rol, en dan met name de wijze waarop het Wappie-stigma concreet functioneert. Dus daar sta ik in dit blog nader bij stil.
2. The Great Reset en de opkomst van het totalitarisme
Maar ik begin met het expliciteren van enkele basale aannames die ik doe over de huidige tijd waarin we leven, zodat de mensen die mij nog niet goed kennen mij beter kunnen plaatsen. Ik druk dit uit in termen van Androgyny-Based Gender Theory (ABGT), de op door Carl Jung geïnspireerde nieuwe gendertheorie waar ik nu al enige jaren aan werk.
- Ik kijk naar de huidige tijd in termen van de ontwikkeling van het patriarchaat (zie AGTRT-BA9), een cultureel systeem dat 12.800 jaar geleden begon met de neolithische revolutie (zie AGTRT-BA1, AGTRT-BA3 en AGTRT-BA4). Dit culturele systee draait op verticale machtsstructuren en op autoritaire, top-down manieren van institutionalisering, en is het gevolg van de wijze waarop mannelijke en vrouwelijke kennis in de psyche zijn gerangschikt (zie AGTRT-BA24).
- In mijn beleving leven we sinds enige decennia in het “laat-patriarchaat”, ofwel het laatste staartje in de culturele evolutie van het patriarchaat. Deze tijd wordt gekenmerkt door toenemend verzet tegen de patriarchale orde, maar ook door de patriarchale orde die een ultieme poging doet om zich definitief te vestigen middels een totalitair regime. Ik beschrijf deze laatste fase van de patriarchale culture evolutie en hoe die voortkomt uit de vorige fases in mijn aanstaande boek De Androgyne Mens (zie AGTRT-BA20). Ik ben in algemene zin van mening dat de Vlaamse hoogleraar psychologie Mattias Desmet de wijze waarop het totalitarisme van nu functioneert – door middel van hypnose en massavorming rondom progressieve thema’s – adequaat heeft beschreven.
- Dit totalitarisme tracht zich te vestigen middels het implementeren van een politiek-economisch systeem dat zich in mijn ogen het beste laat beschrijven met de term “high-tech surveillancekapitalisme“ van Harvard-hoogleraar Shoshana Zuboff. Dit is een bizarre mix van centralistisch-communistisch denken en neoliberaal-economisch denken, die bij elkaar worden gebracht door hoogtechnologische innovaties als kunstmatige intelligentie en gentechnologie. De onderliggende ideologie van het high-tech surveillancekapitalisme kan goed beschreven worden als “transhumanisme”: er zit een idee van “mensverbetering middels technologische innovatie” achter, waarmee mensen aan de dagelijkse beslommeringen en gevechten van het mens-zijn zouden kunnen ontsnappen.
- Ik denk dat de complotbewegingen worden gekenmerkt door allerlei radicalisering en extremisme wat ook leidt tot allerlei ruis in de claims die zij doen. Tegelijkertijd ben ik van mening dat de complotbewegingen enkele hoofdlijnen goed zien: er is sprake van een wereldwijde totalitaire machtsgreep, er is sprake van toenemende coördinatie daarin door een “schaduwregering” of Deep State die zetelt in Europa en de Verenigde Staten, en ondanks de grote uitdagingen ligt er ook een kans om deze crisis aan te grijpen juist voor “het goede” en voor het creëren van een “nieuwe wereld” gebaseerd op liefde en vertrouwen.
- De “nieuwe wereld” die zich zou kunnen openen is wat ik in gendertermen in mijn aanstaande boek De Androgye Mens beschrijf als de transitie van patriarchaat naar matriarchaat (zie AGTRT-BA9 en AGTRT-BA19). Het gaat dus om een mogelijke verschuiving van het oudste culturele fundament van menselijke beschavingen wereldwijd, die op dit moment allemaal in meer of mindere mate patriarchaal zijn. Een matriarchale cultuur wordt gekenmerkt door horizontale institutionalisering, door gelijkwaardigheid en onderling vertrouwen, en door individuen met een “geïntegreerde” (traumavrije) psyche. Ik ben het met Carl Jung eens dat deze matriarchale wereld alleen te bereiken is als we het als collectief aandurven om onze “Schaduwzijde” in de bek te kijken, ofwel onze medeplichtigheid aan pure kwaadaardigheid (zie AGTRT-BA7, AGTRT-BA26 en AGTRT-BA28).
- De periode 2020 – 2040 kan in mijn ogen gezien worden als een transitieperiode, waarin bepaald wordt of de aarde doorgaat op het dystopische spoor van het patriarchale surveillancekapitalisme, of van het utopisch spoor van de matriarchale Nieuwe Wereld (zie AGTRT-BA9 en AGTRT-BA19).
- Ik denk dat The Great Reset van het WEF prima als een “blueprint” kan worden gezien waarmee de patriarchale wereldelite tracht om een totalitair hoogtechnologisch wereldwijd surveillancesysteem op te tuigen. De totalitaire krachten beperken zich niet tot het WEF, en evenmin zijn de belangen van het WEF enkel te duiden in termen van totalitarisme. De ontwikkeling naar totalitarisme is complex en wordt gekenmerkt door zowel rommelige bottom-up tendensen als gecoördineerde top-down “nudges”. Tegelijkertijd biedt The Great Reset wel een inkijkje in de plannen en planning van de wereldelite richting meer en meer totalitarisme, en ik denk dat 2030 ook een redelijke inschatting is van het jaartal waarin het totalitaire systeem grotendeels moet staan.
3. Massavorming en het Wappie-stigma
Zoals gezegd sta ik in dit blog nader stil bij fase 2, en hoe dat in zijn werk gaat. Hoe kan het zover komen dat in een ooit democratische rechtsstaat de oppositie helemaal geëlimineerd kan worden? Dat is zeker een realistisch scenario, en om dat te begrijpen is het van belang het concept stigma goed te doorgronden.
In de sociale wetenschappen is het standaardwerk over stigma geschreven door Erving Goffman in het klassieke boek Stigma: Notes on the Management of Spoiled Identity (1963). Goffman beschrijft stigma als een negatieve sociale reactie die een individu ervaart wanneer hij of zij wordt geassocieerd met een eigenschap of kenmerk dat als afwijkend of ongewenst wordt beschouwd in een bepaalde sociale context. Dit kan leiden tot sociale uitsluiting, discriminatie en het vermijden van interacties met gestigmatiseerde individuen.
Dit hebben we gezien rondom het Wappie-stigma tijdens de coronapandemie. Mensen die zich verzetten tegen de maatregelen, kritisch waren op de vaccins en wezen op de achterliggende machtsagenda werden weggezet als wappie. Met dit label werden zij geassocieerd met onwetenschappelijkheid, verward complotdenken, extremisme en egoïsme.
Door de groep critici eendimensionaal weg te zetten als wappie, kon de massavorming die centraal stond in fase 1 van de grond komen. Een groepsidentiteit komt namelijk altijd relationeel tot stand: je bent “een van ons” als je niet bent “zoals zij”. Door de wappies als “de Ander” aan te wijzen, kon de massa zich vormen en identificeren als het tegengestelde: rationeel, wetenschappelijk, gematigd en solidair.
Erving Goffman beschrijft in zijn werk waarom stigma zo hardnekkig kan zijn. Je zou stigma kunnen zien als een label dat erg plakkerig en hardnekkig is, en dat niet zomaar weggaat, zelfs niet als de oorspronkelijke redenen voor de stigmatisering zijn verdwenen. Dat komt omdat het stigma volgens Goffman tot stand komt in een interactie tussen de gestigmatiseerde groep en de bredere samenleving.
Goffman legt uit dat stigma enerzijds wordt gevormd door de kenmerken van de gestigmatiseerde personen, en anderzijds door hoe anderen in de samenleving reageren op die kenmerken. Die reactie slaat vervolgens weer terug op de geïnternaliseerde groep. In deze wisselwerking kan het stigma steeds versterkt worden.
De bredere bevolking ontwikkelt ten eerste allerlei stereotypen, vooroordelen en discriminerende attitudes ten opzichte van de gestigmatiseerde groep. Deze vooroordelen zijn vaak gebaseerd op oppervlakkige kenmerken van die groep. Daarbij wordt de gestigmatiseerde groep nooit genuanceerd in kaart gebracht, maar wordt er vaak gefocust op een aantal uitersten, ofwel excessen. Het stigma maakt van die excessen de norm. Met andere woorden: het idee ontstaat in de bredere samenleving dat de hele groep zo is als de uitwassen.
De vooroordelen over de gestigmatiseerde groep raken volgens Goffman vervolgens vervlochten met machtsstructuren die de bredere samenleving bij elkaar houden. Steeds vaker wijzen machthebbers naar de gestigmatiseerde groep om hen keer op keer opnieuw tot zondebok te maken en zo hun eigen positie en beleid steeds weer te legitimeren. Op deze manier worden de vooroordelen en de negatieve sentimenten over de gestigmatiseerde groep steeds sterker.
Op deze wijze kan het stigma lang voort blijven bestaan, volgens Goffman zelfs ook nog als de oorspronkelijke redenen voor de stigmatisering verdwenen zijn. We zien inderdaad dat het wappie-stigma nog altijd bestaat, ook al is de pandemie allang voorbij. Als stigmatisering van een groep lang duurt, ontstaat vervolgens het risico dat deze groep het stigma zelfs gaat internaliseren. Zo word het stigma nog hardnekkiger en nog verder verdiept.
4. Geïnternaliseerd stigma en de self-fulfilling prophecy
Volgens Erving Goffman schuilt er een groot gevaar in het stigmatiseren van groepen, en dat is dat de gestigmatiseerde groep het stigma na verloop van tijd gaan internaliseren. Hij benadrukt dat wanneer een bepaalde groep consequent wordt gestigmatiseerd en behandeld als afwijkend of gevaarlijk, deze groep uiteindelijk kan gaan handelen in overeenstemming met de verwachtingen die de samenleving van hen heeft. Dit fenomeen staat bekend als de “labeling theory” of etiketteringstheorie, waarbij individuen het gedrag gaan vertonen dat van hen wordt verwacht op basis van de labels die aan hen zijn toegekend.
Goffman suggereert dus dat de samenleving, door het stigmatiseren van bepaalde groepen, een self-fulfilling prophecy kan creëren waarbij individuen binnen die groepen gedrag kunnen gaan vertonen dat overeenkomt met de negatieve stereotypes waarmee ze worden geassocieerd. Dit kan leiden tot een vicieuze cirkel van stigma en gedrag, waarbij het stigma de attitudes en acties van degenen die gestigmatiseerd worden beïnvloeden, en waarbij de bredere samenleving daarin weer de bevestiging ziet dat het stigma terecht is. Op deze manier ontstaat er steeds meer verdeeldheid en dualiteit in de samenleving, waardoor de bevolking in twee groepen uit elkaar valt die lijnrecht tegenover elkaar komen te staan.
Dit proces is op dit moment duidelijk waarneembaar. De gestigmatiseerde groep van wappies is inmiddels zo in het defensief gedreven, dat zij steeds meer samenklonteren en ook het kritisch vermogen verliezen om elkaar aan te spreken op extremisme. Juist doordat het establishment allerlei kopstukken uit het verzet hard aanpakt en ook benadeelt, zoals Donald Trump, Andrew Tate, Jordan Peterson, Thierry Baudet en Dries Van Langenhove, ontwikkelen de leden van de gestigmatiseerde groep een steeds grotere behoefte elkaar te beschermen en de hand boven het hoofd te houden.
Op deze manier groeit de blinde vlek voor al het ontoelaatbare en extremistische gedrag binnen de wappie-groep. De overduidelijk grote schaduwzijde van de kopstukken van de wappie-beweging wordt zo steeds meer uit het oog verloren. Dat leidt tot allerlei hypocrisie en dubbele standaarden. Zo wordt het spoor van zakelijk bedrog en seksueel misbruik dat Donald Trump al een leven lang achter zich aan trekt steeds moeilijker bespreekbaar onder de gestigmatiseerde groep, komt de FVD weg met steeds extremere uitspraken over de multiculturele samenleving, kolonialisme, Apartheid en het jodendom, en is het steeds meer een taboe om gewoon te stellen dat Andrew Tate een aantoonbaar “track record” heeft van verschrikkelijk en ontoelaatbaar gedrag richting vrouwen.
We zien hier het venijn van stigmatisering in actie: een groep wordt tot zondebok gemaakt, krijgt een stigma als ontspoord en extreem, wordt dusdanig in het defensief gedreven dat die het zelfkritische vermogen verliest, internaliseert het stigma en vertoont uiteindelijk het gedrag dat de samenleving van die groep verwachtte op basis van het stigma.
Het internaliseren van stigma wordt vaak verkeerd begrepen. Er wordt dan gedacht dat dat zou gaan over de minderheidsgroep die daadwerkelijk bewust zelf gaat geloven dat het stigma over hen waar is. In dit specifieke geval van het wappie-stigma zou dat betekenen dat wappies zelf gaan geloven dat zij inderdaad extremistisch, gevaarlijk en ontspoord zijn. Maar zo bewust verloopt internalisering niet; het stigma wordt op een onbewust niveau door de groepsleden eigen gemaakt. Zonder dat zij er erg in hebben is er sprake van assimilatie van stereotype verwachtingen, en zo gaan zij zich zonder het te weten gedragen naar de beelden die over hen bestaan.
5. Conclusie: de self-fulfilling prophecy doorbreken met schaduwwerk
Totalitaire krachten zijn door en door kwaadaardig, dat heeft de geschiedenis keer op keer bewezen. Zij trekken alle trucs uit de trukendoos om het volk te verdelen en zelf de macht te grijpen. Daarbij speelt zoals altijd het idee van de zondebok, stigmatisering en de self-fulfilling prophecy een hoofdrol.
Wappies lopen op dit moment precies in de val die al jaren geleden voor hen is uitgezet. Ze worden zo tot het uiterste getart dat zij kritiekloos met elkaar een van woede kolkende groep vormen, die niet meer kritisch kijkt naar de eigen kopstukken en die de principes waarmee ze het regime waartegen ze vechten beoordelen, niet meer op zichzelf toepassen. Hiermee krijgt de bredere bevolking het stigma bevestigd: de wappies zijn extremistisch en hypocriet, en dus niet serieus te nemen.
Het is logisch dat de wappie-beweging de gelederen wil sluiten en de eigen kopstukken wil beschermen. Het is gekmakend dat mensen als Baudet, Trump en Tate continu negatief worden geframed en zelfs worden vervolgd, terwijl de WEF-kopstukken buiten schot blijven. Het is bijzonder frustrerend dat hun extremisme wordt uitvergroot terwijl het extremisme aan de linkerkant niet eens wordt herkend of gezien. We zijn daardoor geneigd het onvoorwaardelijk voor de eigen kopstukken op te nemen, en onbewust de ogen te sluiten voor de problemen die er wel degelijk gewoon zijn in hun houding, gedrag of geschiedenis.
Maar het is juist dit onrechtvaardigheidsgevoel dat de kwaadaardige totalitaire krachten in ons willen oproepen. Zij spelen in op onze neiging het voor de underdog op te nemen, zodat wij ons kritisch vermogen verliezen ten aanzien van onze leiders en hen niet meer beoordelen langs de lat van ethiek en moraliteit aan de hand waarvan we onze tegenstanders beschuldigen. Op deze manier wordt de verzetsbeweging niet alleen hypocriet, maar ook vatbaar voor vervolging, omdat de kopstukken niet kritisch gescreend worden en met allerlei wangedrag wegkomen bij de eigen achterban.
Door de negatieve spiraal van stigmatisering en groepsvorming die is ingezet, is het verzet tegen het totalitarisme op dit moment bijzonder kwetsbaar geworden. En dat was natuurlijk altijd al de bedoeling. Het was altijd al de bedoeling om de wappies het stigma tegen hen te laten internaliseren, zodat zij de vooroordelen tegen hen gaan belichamen en zichzelf op die manier onmogelijk maken. Hoe meer de huidige polarisatie uit de hand loopt, hoe meer het verzet zichzelf in de vingers zal snijden. Het regime kan rustig achterover leunen en hoeft niets te doen om ons uit te schakelen: dat doen we zelf al.
Er is maar één oplossing, en dat is onze blinde vlekken onder ogen komen. We moeten onze eigen groepsleden en met name de kopstukken daarvan langs dezelfde lat leggen als onze tegenstanders, en een einde maken aan hypocrisie en dubbele moraliteit. Dat doen we uiteindelijk alleen door middel van schaduwwerk (zie AGTRT-BA7 en AGTRT-BA25). We zullen een zelf-kritische verzetsbeweging moeten bouwen die altijd eerst naar zichzelf kijkt voordat het vingertje naar anderen wordt gewezen. Doen we dat niet, dan blijven we kwetsbaar voor de valkuil van geïnternaliseerd stigma, en zullen we uiteindelijk aan het kortste eind trekken.
Geef een reactie