[AGTRT-BDF41] Het concept lichamelijk gender brengt de complexiteit van biologische sekse beter in beeld

Jan Bergstra & Laurens Buijs
Amsterdam Gender Theory Research Team

Het werk aan gendertheorie wordt aanzienlijk bemoeilijkt door de ambiguïteit van de notie van biologische sekse. Onder deze term gaat een variatie van noties schuil die men liefst juist niet op één hoop zou willen gooien.

We stellen daarom voor om een nieuw concept in te voeren: lichamelijke gender (= lichamelijke sekse, Engels: bodily gender of bodily sex). Dit is de gender zoals die bepaald kan worden op basis van de biologie en/of morfologie van het lichaam. De notie van lichamelijke gender verandert door de tijd, en verschil qua betekenis zelfs van jurisdictie tot jurisdictie.

Vroeger (zeg 1900 of eerder) was fysieke gender hetzelfde als morfologische gender zoals bepaald bij de geboorte. Maar (een vage schatting) rond 1970 krijgt lichamelijke gender de betekenis van biologische gender in de moderne zin des woords. Biologische gender is gebaseerd op chromosomen, gonaden, gameten en hormonen (ook daarbij is nog ruimte voor variatie).

De complexiteit van gendertheorie komt in beeld met de volgende constateringen:

(i) Dat lichamelijke gender eerst niet transition permissive is. Rond 1900 hoeft niemand met gendertransitie rekening te houden, en men doet dat ook niet (zie Gender-1900 van het eerste ICE-referentiemodel in ons stuk over concept engineering, blog AGTRT-BDF38).

(ii) Dat lichamelijk gender daarna wel transition permissive is. In Gender-1975 van het eerste ICE-referentiemodel is gendertransitie uitdrukkelijk mogelijk.

(iii) Dat vervolgens lichamelijk gender weer niet transition permissive blijkt te zijn. In Gender-1995 van het eerste ICE-referentiemodel wordt biologische gender in moderne zin nu als uitgangspunt genomen en als lichamelijk gender gezien.

Meer concreet: in blog AGTRT-BDF37 schreven we over Marcus Dib. De (huidige) lichamelijke gender van Dib is vrouwelijk in Gender-1900, mannelijk in Gender-1975, en weer vrouwelijk in Gender-1995 en daaropvolgende noties van formeel gender in het eerste ICE-referentiemodel.

Omdat de dynamiek van de betekenis van lichamelijk gender weinig tot niets met concept engineering van formeel gender te maken heeft en zelfstandig kan worden geanalyseerd en doordacht, is lichamelijk gender een bruikbaar nieuw concept dat kan helpen om de materie beter in beeld te krijgen.