Laurens Buijs
Amsterdam Gender Theory Research Team
Aangezien psychopaten in de huidige tijd steeds meer macht naar zich toetrekken, is het ook belangrijk dat we het daar meer over gaan hebben. Ik denk dat het helpend is om met een Jungiaanse blik naar psychopathie te kijken.
Volgens Jung is de menselijke psyche opgebouwd aan de hand van vier grote archetypen, ofwel symbolische structuren: het zelf, de schaduw, de animus en de anima. In Jungiaanse termen is een psychopaat een persoon wiens persoonlijkheid (het zelf) helemaal is komen te overheersen door zijn schaduwzijde.
Elk persoon heeft een schaduwzijde (zie AGTRT-BA7). Dat is een kant van de persoonlijkheid die niet in het bewustzijn is geïntegreerd. Omdat deze kant genegeerd wordt door de psyche maar wel bestaat, gaat die een eigen leven leiden.
We worden allemaal wel eens “overgenomen” door onze schaduwzijde. Dan zijn we even niet meer onszelf en niet meer in balans. Dan doen we bijvoorbeeld onaardig naar anderen terwijl we dat niet willen. Of we laten ons leiden door onze impulsen op het gebied van seks, alcohol, drugs, eten, kopen, etc.
Schaduwgedrag uit zich altijd in de vorm van hebzucht, agressie en overheersing. Daarom is het belangrijk dat we allemaal bezig zijn met het integreren van onze schaduw in onze persoonlijkheid. Dat doe je door aan jezelf te werken, elkaar spiegels voor te houden, je eigen blinde vlekken te onderzoeken, constructief om te gaan met kritiek, introspectie te plegen etc. Dat noemt Jung “schaduwwerk”.
Lees meer over de schaduw en schaduwwerk:
Met schaduwwerk schijn je licht op je eigen onbewuste kwaadaardigheid
Met schaduwwerk zijn de meeste mensen gelukkig allemaal wel in meer of mindere mate bezig. Er is echter een kleine groep die dat in het geheel niet doet, en die dat een leven lang niet heeft gedaan. Dat is gevolg van een specifiek soort heftig jeugdtrauma waarbij ernstige emotionele verwaarlozing en verlating een rol speelde.
Psychopaten zijn de mensen die hun schaduwwerk dusdanig verwaarloosd hebben, dat zij hun schaduw geworden zijn: hun ware persoonlijkheid (die bij mensen per definitie liefdevol is) is nagenoeg helemaal weggedrukt door hun schaduw. Ze zijn eigenlijk volledig “overgenomen” door hun schaduw.
Daarbinnen is weer een kleinere groep die we “high functioning psychopaths” noemen. Zij functioneren goed, hebben hun psychopathie verstopt achter een overtuigend decor, ze zijn overtuigend in het invullen van normale sociale rollen (vader, partner, vriend, leider, sporter, etc.) en vervullen allerlei hoge posities in de samenleving.
Omdat deze mensen geen empathie hebben en dus ook geen schaamte of schuld, hebben zij bepaalde voordelen in het huidige neoliberale systeem dat zo draait om platte zaken als efficiëntie, output, groei, geld en winst.
Zij kunnen menselijkheid heel makkelijk ondergeschikt maken aan deze doelen en dus ook makkelijk mensen ontslaan, bedriegen, gebruiken, manipuleren, uit de weg ruimen, etc. om deze doelen te bereiken. Dat is waarom deze mensen ook steeds meer in topposities te vinden zijn.
Het probleem is dus dat hoogfunctionerende psychopaten zo’n goeie kameleon kunnen zijn. Het is een heel klein groepje mensen, maar ze zitten net op de machtige posities en we kunnen ze eigenlijk niet heel makkelijk herkennen.
Weten psychopaten van zichzelf dat ze psychopaat zijn? Daarin is er variatie, maar er zijn zeker psychpaten met een hoog bewustzijn over hun conditie. Zij weten dat ze geen normale mensen zijn. Ze weten dat ze de hele dag door moeten liegen en bedriegen. Ze weten dat ze al hun sporen moeten wissen. Ze weten dat ze een dubbelleven leiden en dat ze zich continu achter een decor moeten verstoppen.
Wat vinden ze daar zelf van? Nou dat vinden ze wel leuk. Ze kicken erop dat ze iedereen in de maling kunnen nemen, dat ze iedereen te slim af zijn, dat niemand ze door heeft terwijl ze zich verstoppen “in plain sight”. Ze voelen zich daardoor beter dan anderen. Hoe vatbaarder mensen zijn, en hoe bonter ze het bij die mensen kunnen maken, hoe harder de kick. Deze mensen lijden dus per definitie aan een vorm van sadisme.
Psychopaten zijn ook per definitie bang. Ze zijn altijd bang ontdekt te worden. Ze weten namelijk deep down ook wel dat ze enorme losers zijn en dat er mensen zijn die wel integer en oprecht zijn. Deze mensen haten ze, en ze zijn er eigenlijk jaloers op. Het idee dat ze door hen ontmaskerd kunnen worden vinden ze vreselijk. Vandaar dat ze er alles aan doen om deze mensen zwart te maken en naar beneden te trappen.
Hoe herken je een psychopaat?
• Gebrek aan empathie (kan goed verstopt zijn door toneelspel)
• Behoefte aan overheersing, controle en bezit
• Oppervlakkige charme: charmant maar manipulatief
• Impulsiviteit
• Onverantwoordelijk gedrag
• Geen schaamte of schuld
• Oppervlakkige relaties op het emotionele vlak (enkel intellectuele diepgang)
• Niet in staat tot introspectie of omgang met kritiek
• Niet in staat tot het tonen van kwetsbaarheid
• Dubbelleven
De meeste psychopaten zijn man, omdat je je vrouwelijke kant (de anima) volledig onderdrukt moet hebben om psychopaat te worden. Dat gaat mannen doorgaans makkelijker af. Maar hoogfunctionerende psychopaten hebben vaak wel een vrouw. Deze vrouw heeft de psychopaat niet door, maar faciliteert hem onbewust wel en profiteert ook mee van zijn streken en de buit die daarmee wordt opgestreken.
Psychopaten hebben meestal een omvangrijk geheim seksleven waarin powerplay belangrijk is. De behoefte aan dominantie en overheersing komt in de seks ook tot uiting. Tot onschuldige en vrijwillige BDSM waarin men met “consent” en “roleplay” werkt zijn zij uit zichzelf meestal niet in staat. Seksualiteit is een belangrijk middel waarmee ze hun onverwerkte agressie en frustraties afreageren.
Hoe moet je met een psychopaat omgaan? Uiteindelijk is het doorsnijden van elk contact de enige beste optie. Compassie en liefde hebben geen enkele zin, daar maakt een psychopaat alleen maar misbruik van. Een psychopaat moet “drooggelegd” worden: het hele netwerk om hem heen moet besluiten zich niet langer te manipuleren. Pas dan is de toverspreuk uitgewerkt en kan die persoon pas echt aan heling gaan doen.
Geef een reactie