[AGTRT-BF67] Kathleen Stock geeft genderkritische argumenten voor “a woman is an adult human female”

Jan Bergstra & Laurens Buijs
Amsterdam Gender Theory Research Team

Kathleen Stock is een Britse filosoof die in 2021 haar hoogleraarschap aan de University of Sussex inleverde als gevolg van druk door activistische transgender studenten die om haar ontslag vroegen wegens haar genderkritische uitspraken. Stock is één van de bekendste slachtoffers van cancelcultuur in de genderwetenschap. Inmiddels werkt zij part-time aan de University of Austin in Texas, Verenigde Staten.

In de recent verschenen bundel Sex and Gender, a contemporary reader (2023) heeft Kathleen Stock ook een bijdrage geschreven, genaamd Is Womanhood a Social Fact? (2023). Hierin zet ze de argumenten op een rij die zij ziet voor de inmiddels alom bekende genderkritische bewering van de Amerikaanse filosoof Alex Byrne (MIT): a woman is an adult human female (afgekort: AHF). In die bewering is geen ruimte voor gender, enkel voor sekse.

Lees hoe de bewering AHF van Alex Byrne samenhangt met het concept lichamelijk gender:
Hoe kan het concept lichamelijk gender concreet worden toegepast in gendertheorie?

Deze bewering (AHF) werd door Byrne onderbouwd in zijn inmiddels bekende publicatie Are women adult human females? (2020), waarmee hij stevige kritiek uitte op de onzorgvuldige en circulaire wijze waarop progressieve genderwetenschappers met het woord “vrouw” omgaan. Stock is het met AHF eens: zij ontkent het bestaan van transmannen en transvrouwen, of vindt dat althans zeer implausibel, en qua theorie uitgesloten.

Lees hoe de progressieve genderwetenschap reageerde op de bewering AHF van Alex Byrne:
Cameron Domenico Kirk-Giannini: een volgende stap in de concept engineering van gender

De argumenten die Kathleen Stock op een rij zet komen in grote lijnen overeen met de argumenten van Byrne maar de organisatie van het betoog is duidelijker. Wij delen de visie van Stock niet. Waar zitten de gaten in de argumentatie van Stock voor AHF? Stock gaat uit van een driedeling, ofwel ze ziet het zo dat precies een van de volgende drie mogelijkheden geldig is. Deze driedeling zit eigenlijk ook al in het werk van Byrne maar Stock maakt het wat meer expliciet.

1. Een vrouw is een adult human female, (ofwel in onze lezing een volwassen persoon met vrouwelijk lichamelijk gender).
2. Vrouw is ambigu en heeft minstens twee betekenissen: de betekenis onder a) en een betekenis waarin “vrouw” een begrip is dat zoals zij dat noemt constitutively social is. Zij geeft als voorbeeld van een constitutively social concept de Euro, de Euro is constitutively social, de maan is dat niet.
3. Vrouw heeft een enkele betekenis, en verwijst niet naar “adult human female” maar verwijst naar een “social fact”.

Meteen hier hebben wij kritiek: vrouw kan ook een begrip zijn dat van oorsprong een definitie heeft als “adult human female” maar dat een zekere verschuiving heeft ondergaan onder invloed van sociale processen. Daarmee wordt “vrouw” niet ambigu. 

We merken dan wel op dat de notie vrouw nooit bestond zonder sociale processen en dat van een “oorsprong” van die notie te spreken twijfelachtig is. Ook het lichaam kan en kon alleen sociaal geïnterpreteerd worden. Er is bij vrijwel ieder concept steeds steeds sprake van een continue verschuiving van de definitie daarvan onder invloed van sociale processen. Daarmee wordt zo’n begrip niet meteen ambigu.

We hebben eerder gezien dat het concept lichamelijk gender in de vorige eeuw is verschoven van morfologisch gender naar biologisch gender, en er is ook nog sprake van opties en keuzen in hoe biologisch gender gedefinieerd moet worden. Precies de term “female” in AHF maakt een zekere verschuiving door. Daarmee is deze term helemaal niet ontdaan van een lichamelijke of biologische achtergrond, de term heeft enkel wat andere grenzen gekregen.

Wanneer 1, 2 en 3 de enige opties zouden zijn dan zijn de argumenten van Byrne die Stock herhaalt overtuigend. Maar wat in onze ogen ontbreekt in de lijst van Stock is een vierde optie:

4. Vrouw heeft in grote lijnen de betekenis van “adult human female” maar er zijn uitzonderingen, en daarom is ook de “nieuwe betekenis” van vrouw maatschappelijk bruikbaar net zoals de oude dat was. Die uitzonderingen zien er zo uit: (i) transvrouwen zijn wel vrouw maar niet AHF, (ii) transmannen zijn niet vrouw en wel AHF, (iii) sommige volwassen personen met neutraal gender (dus niet vrouw) zijn wel AHF. 

Met deze optie 4 erbij is de argumentatie van Stock (en van Byrne) niet meer doorslaggevend. 

Voor de volledigheid hier nog onze definities van man en vrouw (gender), met allereerst een definitie van male en female (sekse). Dat zijn termen die in het Nederlands geen overtuigende vertaling hebben, een formidabele complicatie voor Nederlandstalige gendertheorie. Maar zoals we eerder beschreven is het onderscheid tussen “woman” en “female person” als concept in het Engels onomstreden, en is daarmee van principieel belang.

• Een female (male) is een volwassen persoon met vrouwelijk (mannelijk) lichamelijk gender.
• Een man (vrouw) is een volwassen persoon met vrouwelijk (mannelijk) formeel gender.

Het begrip formeel gender is deels sociaal bepaald, want het ontstaat via ICE (incremental concept engineering, zie AGTRT-BF56) in een aantal ontwerpstappen uitgaande van morfologisch gender, oftewel de vorm van lichamelijk gender die anno 1900 en eerder actueel was. De methode ICE omvat beperkingen waardoor een al te ver afdrijven van “lichamelijk gender” wordt vermeden. Zo blijft de maatschappelijke functie van de begrippen man en vrouw ondanks de hier gegeven definitie in tact.

Kathleen Stock en Alex Byrne verdedigen transuitsluitende standpunten, maar zonder enige verwijzing naar feminisme of naar theologie of religie. Zij zijn TERF (zie AGTRT-BF43) noch TEFC (zie AGTRT-BF44). Deze tegenstanders van gendertransitie noemen we TEGPs (transexclusionary gender philosophers). TEGP is minder dan TERF en TEFC een ideologie. Wij gaan ervan uit dat TEGP (transexclusionary gender philosophy) als filosofische positie uiteindelijk niet houdbaar zal blijken, maar dat het weerleggen van de argumenten vanuit de TEGP-hoek vooralsnog een blijvende uitdaging vormt valt niet te ontkennen.