Jan Bergstra & Laurens Buijs
Amsterdam Gender Theory Research Team
De afgelopen dagen stond het nieuws in het Verenigd Koninkrijk weer vol over gender. Deze keer was de aanleiding het feit dat Harry Potter-schrijfster en feminist J.K. Rowling een bekende transgender TV-persoonlijkheid, India Willoughby, bewust had “misgendered”.
Met andere woorden: Rowling sprak over Willoughby met de voornaamwoorden (pronouns) “he/him”, terwijl ze een transvrouw is. Willoughby beschuldigt Rowling van overtreding van de Equality Act en de Gender Recognition Act en deed daarvoor aangifte bij de politie.
Op basis van onze Formal Gender Theory (FGT, zie gender-theory.org/) brengen wij de verschillende aspecten van de aanvaring tussen Rowling en Willoughby in kaart, omdat dat verhelderend kan werken voor mensen die het genderdebat van een wat grotere afstand volgen. We noemen daarom twaalf punten die ons zijn opgevallen:
1. Willoughby kan aanspraak maken op wetten tegen discriminatie
Willoughby is rond 2015 van man vrouw geworden en heeft de operatieve en medische ingrepen die daarbij passen meegemaakt. Volgens de wetgeving van het Verenigd Koninkrijk is zij daarmee een vrouw, ook al was zij geboren als man (assigned male at birth, ofwel AMAB). Willoughby kan daarmee binnen de wetgeving van het Verenigd Koninkrijk aanspraak maken behandeld te worden als een vrouw. Wij zien geen aanleiding om op die stand van zaken aanmerking te maken.
2. Rowling doet aan bewuste “misgendering”
Wanneer zoals nu is gebeurd, Rowling in de richting van Willoughby niet de voornaamwoorden “she/her” gebruikt terwijl dat wel de voorkeur is van Willoughby, dan is dat bewuste misgendering. Ook daar valt niets tegenin te brengen. Rowling deed de misgendering overigens in een serie posts op X waarin ze zich in algemene zin schofferend en respectloos over Willoughby en haar trans-zijn uitliet.
3. De positie van Rowling is trans-exclusief
Rowling geeft als argumenten voor haar “misgendering” dat Willoughby “nu eenmaal een man” zou zijn. Ze neemt hierbij een positie in over gender die vergelijkbaar is met de positie van radicale feministen (TERF, zie blog AGTRT-BF43) en fundamentalistische christenen (TEFC, zie blog AGTRT-BF44). Die positie kan worden samengevat als: “eens een man, altijd een man”. Dit is een trans-exclusieve positie, oftewel een positie die uitsluitend is naar transgenders, die wij zelf uitdrukkelijk niet ondersteunen.
4. De positie van Rowling lijkt te verharden
In AGTRT-BF12 hebben wij gesteld dat Rowling vanuit haar feministische overtuigingen weliswaar “gender-critical” is maar niet trans-exclusief. Dat wil zeggen: ze is al enige jaren kritisch op excessen van het trans-activisme waarin zij een bedreiging ziet voor de verworvenheden van feministische strijd. Maar zij is niet in algemene zin tegen transgendering. De opvatting dat Rowling in principe “gematigd” kritisch is op transgendering hebben wij nog steeds, want dat is duidelijk af te leiden uit haar vroegere teksten. Tegelijkertijd wordt dat standpunt nu wel moeilijker te handhaven: de positie van Rowling lijkt te verharden.
5. Willoughby claimt onterecht dat ze altijd al een vrouw was
Willoughby claimt dat zij altijd al een vrouw was, ook voorafgaand aan haar gendertransitie die bestaat uit operaties en hormoonbehandeling. Daarmee neemt Willoughby uitdrukkelijk een co-essentialistische positie in (zie gender-theory.org/). Eigenlijk ziet Willoughby het zo dat de toewijzing van het mannelijk geslacht bij haar geboorte (AMAB: assigned male at birth) al een vorm van misgendering was.
Haar gender zou van meet af aan vrouw zijn geweest, en de acties die zij tien jaar geleden heeft genomen zouden alleen maar verduidelijken en accentueren wat al het geval was. Zij heeft dus eigenlijk in haar eigen ogen geen gendertransitie meegemaakt, want ze was steeds een vrouw. Sterker: het idee van een gendertransitie is discutabel in haar ogen.
Wij zien transgender als een term die niet te letterlijk genomen moet worden. Het betreft daarbij een transitie van de wettelijke gender (legal gender), en daarmee niet lichamelijk gender. Het co-essentialisme ondersteunen wij niet: wij menen dat vrouw zijn te claimen alleen op de basis van introspectie een te zwakke basis daarvoor is.
6. Ook Willoughby draagt bij aan de polarisatie
Willoughby gebruikt daarmee haar positie als transgender mediapersoonlijkheid om een controversieel standpunt (co-essentialisme) kracht bij te zetten. Wie daar dan kritiek op heeft loopt snel de kans om transfoob te worden genoemd. Zo bezien draagt ook Willoughby dus bij aan de polarisatie rondom deze casus, en rondom de discussie over gender en transgender in algemene zin.
7. Er is een precaire juridische situatie ontstaan
Rowling gebruikt een problematisch middel: bewuste misgendering van een persoon met vrouwelijk legal gender. Dat doet zij in een debat met Willoughby dat in essentie toch over iets anders gaat dan het gender van Willoughby, namelijk de wijze waarop vrouwenrechten bedreigd worden door radicaal trans-activisme.
Willoughby deed aangifte van misgendering en stelde Rowling aansprakelijk. Willoughby ziet zichzelf als vrouw op grond van haar genderidentiteit maar dat is een argument dat Rowling niet erkent en volgens de wetgeving in het Verenigd Koninkrijk op dit moment ook niet hoeft te erkennen.
Maar er is juridisch gezien toch een precaire situatie ontstaan. Want bij de rechtbank aangekomen kan Willoughby zich op andere wijze verdedigen: het punt dat haar wettelijke status als vrouw gerespecteerd moet worden is juridisch hard te maken.
8. Rowling maakt terecht bezwaar tegen “gender identity first”
Het is met name de visie op gender van het co-essentialisme waar Rowling bezwaar tegen maakt. Deze visie is samen te vatten als “gender identity first”: het idee dat de wijze waarop een persoon zichzelf identificeert altijd leidend moet zijn voor het geslacht dat deze persoon krijgt toegewezen (zie onder andere AGTRT-M1, AGTRT-M5).
Volgens Rowling wordt de garantie en beveiliging die fysieke safe spaces (vrouwentoiletten, vrouwenkleedkamers, etc.) sinds jaar en dag aan vrouwen leveren daarmee ondergraven. Op deze manier kan namelijk geen onderscheid worden gemaakt tussen mensen die daadwerkelijk genderdysforie hebben, en mensen die zich om andere (soms wellicht zelfs kwaadaardige) motieven voordoen als transgender. Deze kritiek op het co-essentialisme onderschrijven wij.
9. De verharding van Rowling komt ergens vandaan
Rowling heeft al jaren te maken met allerlei stevige aanvallen uit de hoek van het radicale en co-essentialistische trans-activisme. Rowling heeft hierdoor te maken gehad met frappante vormen van cancelcultuur en forse (en volgens ons ook onterechte) reputatieschade. Het is aannemelijk dat dit tot een verharding van de opstelling van Rowling heeft geleid. Dat maakt de opstelling van Rowling wel invoelbaar, ook al is haar standpunt dat Willoughby geen vrouw is juridisch, en wat ons betreft ook “menselijk”, onjuist.
10. Conflicten als tussen Rowling en Willoughby zijn onnodig
Wij hebben in AGTRT-BF34, AGTRT-BF38 en AGTRT-BF55 aangegeven hoe een MotR (middle of the road)-notie van gender eruit kan zien die als compromis voor beide partijen acceptabel kan zijn. We hebben formele gendertheorie (FGT) ontwikkeld vanuit de overtuiging dat een precieze omgang met gendertheorie kan helpen om conflicten als tussen Rowling en Willoughby uit de wereld te helpen.
11. Academische gendertheoretici zijn stil terwijl het maatschappelijk debat ontspoort, of verdiepen de polarisatie zelfs
Het valt ons op dat uit de hoek van de academische gendertheorie in Nederland taal nog teken komt over de actuele thema’s. Het lijkt ons toch essentieel dat juist wetenschappers zich uitspreken om extreme posities aan beide kanten van het spectrum te duiden en om vorm te geven aan meer gematigde en inhoudelijke discussies.
Niet alleen zwijgen de meeste genderwetenschappers, maar zij die dat niet doen lijken zonder uitzondering zelf een radicale co-essentialistische positie in te nemen. Zo konden we de afgelopen tijd in de media lezen dat UvA-hoogleraar Sarah Bracke (gender & sexuality) het co-essentialisme zo zeker vindt als de bewering dat de aarde niet plat is (De Groene in 2023, zie ook AGTRT-BA12 en AGTRT-BF10).
UvA-hoogleraar Jan-Willem Duyvendak (algemene sociologie, onder andere gespecialiseerd in homo-emancipatie) vergelijkt de vraag naar de erkenning van transgendering bovendien één op één met de erkenning van homoseksualiteit, zonder enig oog voor het feit dat dit twee zeer verschillende groepen zijn die elk een heel eigen weg naar emancipatie bewandelen (NRC in 2023, zie ook AGTRT-BF5).
In onze ogen zijn dit beide bij uitstek misleidende en in essentie populistische vergelijkingen die zowel voor LGBI-personen als voor transpersonen alleen maar onduidelijkheid en verwarring creëren.
12. Voorstanders van gendertransitie zullen met argumenten de arena moeten betreden
Wij hebben ons onder andere ten doel gesteld om argumenten te ontwikkelen en steeds weer te expliciteren op basis waarvan, in elk geval in sommige omstandigheden, gendertransitie plausibel is en aanvaardbaar zou moeten zijn. In de frappant arrogante en op zichzelf gerichte academische gemeenschap van de Nederlandse gendertheorie schijnt gedacht te worden dat dit allemaal vanzelf spreekt, maar dat is zeker niet het geval.
De kritiek op transgendering neemt wereldwijd toe, en een confrontatie met die kritiek wordt onvermijdelijk. In plaats van mensen te doen vertrekken die dat debat willen voeren (zoals in de UvA gebeurde) zouden terzake kundige wetenschappers moeten besluiten juist met argumenten te participeren.
Geef een reactie