[AGTRT-BF27] Aanvullende terminologie voor gendertheorie: zelf-waargenomen sekse en gender

Jan Bergstra & Laurens Buijs
Amsterdam Gender Theory Research Team

De Amerikaanse organisatie Do No Harm hanteert de volgende definitie van biologisch geslacht:

“Sex” means the biological indications of male and female in the context of reproductive potential or capacity, such as sexual chromosomes, naturally occurring sex hormones, gonads, and nonambiguous internal and external genitalia present at birth, including secondary sex characteristics, without regard to an individual’s psychological, chosen, or subjective experience of gender.”

Deze definitie laat in principe de mogelijkheid open dat bij geboorte de sekse niet kan worden vastgesteld en daarmee neutraal is (ANAB, assigned neutral at birth, zie ook AGTRT-1 voor deze terminologie). Maar uit de teksten op de site van Do No Harm zien wij geen blijk van aandacht voor ANAB dan wel genderneutrale (of non-binaire) personen.

Verder blijkt dat Do No Harm de volgende terminologie hanteert:

“Perceived sex” is a person’s internal sense of his or her sex.

“Perceived gender” is a person’s internal sense of his or her gender.

Dit jargon kwamen we in de wetenschappelijke literatuur over gendertheorie tot nu toe niet tegen, terwijl deze termen eigenlijk heel bruikbaar zijn. Vertaald naar NL maken wij er het volgende van:

“Perceived sex”: zelf-waargenomen sekse, en

“Perceived gender”: zelf-waargenomen gender.

Dit zijn bruikbare zinvolle toevoegingen aan de terminologie die wij tot nu toe hanteren. De term seksuele identiteit (sexual identity) komt in de gendertheorie eigenlijk nooit voor en die willen wij ook niet gaan gebruiken, maar zelf-waargenomen sekse kan een bruikbare term zijn. Deze term laat open dat de zelf-waarneming een onjuist resultaat levert. Het gebruik van van de term “zelf-waargenomen sekse” vooronderstelt just niet dat zelf-waarneming op grond van FPA (“first person authority”) een diepere waarheid aan het licht zou brengen dan wat een derde persoon (of een hypothetische objectieve externe waarnemer) kan zien of beoordelen.

Bij zelf-waargenomen gender ligt het iets anders. Deze term zou gebruikt kunnen worden naast genderidentiteit (gender identity) en heeft dan een andere betekenis. Tot nu toe gebruiken wij (in navolging van Elizabeth Barnes) genderidentiteit als zou de betekenis zelf-waargenomen gender zijn. Maar het zou misschien duidelijker zijn geweest wanneer Elizabeth Barnes “perceived gender” zou gebruiken waar zij genderidentiteit gebruikte. Genderidentiteit kan dan een onderliggende identiteit zijn die overeenkomt of in elk geval samenhangt met wat wij eerder gender orientation hebben genoemd. Eventueel kan men genderidentiteit zien als een bewuste mentale constructie op basis van de zelf-waargenomen gender, waarbij zelf-waargenomen gender een bewust correlaat is van een eventueel deels onderbewuste gender orientation. Deze subtiliteiten, waarvan de relevantie nog moet blijken, komen beter in beeld wanneer men naast genderidentiteit ook de term zelf-waargenomen gender kan hanteren.